Gedagtes vir elke dag
Of lees almal by Gedagtes vir elke dag
Al is die rede vir jou pyn wat jy nou ervaar slegs sodat jy kan verstaan waardeur ander mense gaan wat dalk vorentoe jou pad sal kruis, dan is dit genoeg rede om jou eie pyn te verduur.
ONS SAL 'N 3e KEER OPSTAAN!
Waar ons volk te doen het met die derde maal wat ons ons vryheid verloor het, is dit sinvol om te kyk na die geskiedenis: wat sê die geskiedenis van die vorige twee gevalle waar ons ons vryheid verloor het? Die merkwaardige feit is dat ons tevore tweemaal ons vryheid verloor, maar dit ook reeds twee maal herwin het. Dit is waarskynlik die mees aktuele en betekenisvolle feit in hierdie saak. Ná die verlies van ons vryheid in 1877 het dit net vier jaar geduur tot 1881 toe die vryheid met die wapen herwin is by Amajoeba. Ná 1902 het dit 46 jaar geduur tot 1948, toe die Afrikaners die politieke mag oor Suid-Afrika verower het, en 60 jaar tot 1961, toe Suid-Afrika ‘n republiek geword en die Afrikaners se politieke beskikking oor die hele Suid-Afrika bevestig is.
Die geskiedenis hiervan is vir ons ter sake om meer as een rede. Die twee vrae is: waarom het Afrikaners die politieke vryheid herwin, en op watter wyse? Dit is die twee belangrikste sake wat ter sake is. Nou is die eenvoudige feit in verband hiermee dat die Afrikaners die politieke vryheid herwin het, omdat hulle van die begin af geweier het om die onderwerping te aanvaar. Hulle het nie berus in die onreg van die verowering nie. As daardie enkele besluit nie geneem was nie, sou daar in die rigting geen verdere gevolge uit voortgevloei het nie.
En die tweede is dat in daardie toestand van verowerheid en baie moeilike omstandighede dit hoofsaaklik die moed en die durf van die leiers was wat die proses aan die gang gesit het wat telkens uitgeloop het op die herwinning. Daarmee saam was die trou aan ‘n intuïsie van geroepenheid, ‘n aanvoeling van bestemdheid van hierdie volk in Afrika. Daarby die geloof in die God van hulle vaders, waaruit hulle versterking gekry het. Dit was ‘n groot toets: kan hulle volhard met al die agterstand en teenspoed wat daar was? En moenie vergeet nie: in hierdie beproewende toestande was dit die voortreflike leiding wat die Afrikanervolk gehad het wat resultate gelewer het. Dit was die basiese elemente van die hervatting van die stryd om vryheid na 1877 en weer na 1902.
In 1877 het Shepstone byvoorbeeld gesê die verowering van Transvaal was “onomkeerbaar." Dit is die woord wat hy gebruik het. Hy het gesê net so min as die Vaalrivier sou terugloop na sy oorsprong, net so min sal Transvaal sy vryheid herwin. En tog het die Boere die verowering omgekeer by Amajoeba. Daar is ‘n Engelse skrywer Fisher wat ‘n boek geskryf het oor president Kruger waarin ‘n hoofstuk oor Amajoeba is met die titel “Reversing the irreversible”: die onomkeerbare omgekeer. Dit is as gevolg van die houding en hoedanighede dat daar in ‘n toestand van verowerheid, ‘n gevoel van weerstand opgewek kon word. Dit is miskien die belangrikste primêre feit: die houding van weiering en weerstand wat deur die moed van die leiers geprikkel is en wat geleidelik gelei het tot die aksies van lydelike verset, van uitdagende verset, en later van openlike fisieke verset teen die vreemde oorheersing.
Daardie lydelike verset moes gedra word deur ‘n gemoedstemming wat die mense bereid gemaak het tot uitdagende aksie. En toe die vonk in die kruitvat gekom het as gevolg van die Engelse se afdwinging van hulle mag op Potchefstroom, toe een van die burgers se ossewa weens ‘n hofbevel verkoop moes word en die burgers dit verhoed het, was die burgers reeds in ‘n gemoedstoestand om te veg teen die veroweraar.
As daardie gebeurtenis op Potchefstroom plaasgevind het in ‘n toestand waarin die mense saggemaak was om die oorheersing te aanvaar, sou daar geen gewapende opstand uit voortgevloei het nie. Dit moet ‘n mens besef: dikwels is dit nie so seer die aktiewe, positiewe beplanning van ‘n volk se leiers wat deurslaggewend is nie, maar die foute en dade van die vyand, wat in gegewe omstandighede ‘n stap doen wat tot reaksie lei wat groot probleme vir hom kan skep.