Gedagtes vir elke dag
Of lees almal by Gedagtes vir elke dag
Abraham Lincoln: “Ek is en was nog nooit ten gunste van die maatskaplike en politieke gelykskakeling van die blanke en swart rasse nie. Ek is en sal ook nooit ten gunste daarvan wees om Negers stemgeregtigdes of jurielede te maak of met blankes te laat ondertrou nie. In hierdie opsig is die verskil tussen blankes en swartes net te groot om gelykheid en saamwonery toe te laat”. (Vry vertaal uit The Collected Works of Abraham Lincoln deur Roy Basler).
1941: VOLKSPELE- BEWEGING GESTIG
KULTUURDAGBOEK 1 MAART
Lees volledig by Kultuurdagboek
In die begin van 1941 het die Reddingsdaadbond na vore gekom om Volkspele onder sy pas gestigte Afdeling vir Vryetydsbesteding onder sy vleuels te neem. Dit is toe dat die Uniale Komitee vir Volksang en Volkspele en Provinsiale en Gewestelike Volkspelekomitees in die lewe geroep is.
Die eerste Uniale Komitee het bestaan uit dr SH Pellissier (voorsitter); adv JF Marais (sekretaris); dr N Diederichs (namens die Reddingsdaadbond).
1684: GOEW. SIMON VD STEL: KOPER- EKSPEDISIE
KULTUURDAGBOEK 29 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Gerugte van ryk kopermyne in die binneland het goew. Simon van der Stel van tyd tot tyd bereik. As handelsliggaam het die VOC sterk daarop aangedring dat waardevolle minerale in sy kolonies ontgin moet word. Toe 'n aantal Manakwas op 'n dag by die Kasteel opdaag sonder koper, het die goewerneur besluit om Isaak Schrijver met 15 soldate en drie mynwerkers saam met hulle na die noorde te stuur om na die kopermyne te soek. Simon van der Stel kon op daardie oomblik sekerlik nie besef het watter fabelagtige ryk minerale bronne in die binneland van Suid-Afrika op ontginning gewag het en watter geweldige invloed dit op die verloop van die Suid-Afrikaanse geskiedenis sou hê nie.
WIE WAS BOSS? (6)
DIE SMIT-MOORDE (SLOT)
"Ek is Deon Preuyt van BOSS," sê 'n man en wys sy identiteitskaart aan 'n lid van die uniformtak by die hek waar hy voorgekeer word.
"Wie wil jy sien?"
"Wie is in bevel?"
"Dis kolonel Verwey, CE Smit en kaptein Nicholson."
Maar uiteindelik is Preuyt toe saam met speurder Glen Edwards na Robert Smit se kantoor waar hulle die ondersoek voortgesit het. Afgesonder van die groot lessenaar en 'n paar gemakstoele, het die ruim kantoor die gewone grys staatskabinette, 'n tweede tafel en stoele en 'n muurhorlosie gehuisves. Teen die agterste muur was geraamde sertifikate en toekennings. Aan die symure was NP-plakkate. Anders as in die studeerkamer van Smit se huurhuis was die boeke, dokumente en lêers op hierdie lessenaar netjies gerangskik. Alles het in orde gelyk.
WIE WAS BOSS ?(5)
DIE SMIT-MOORDE (3)
Robert Smit het in die verkiesing vir Springs gestaan en daarom 'n tydelike kantoor in Springs gehad. Die NP het 'n huis in Wezdalaan gehuur tot ná die stemdag waar Robert en Jeanne-Cora tydelik ingetrek het terwyl hulle kinders in Pretoria gebly het met familielede wat by hulle kom bly het vir hierdie tyd. Jeanne-Cora het Robert op alle moontlike maniere ondersteun, ook om voltooide dokumente en verslae te tik want sy was die enigste mens wat hy met vertroulike inligting kon vertrou.
Robert het vir die eerste maal begin vrees vir die gevolge van die lywige verslag wat hy moes opstel in opdrag van Vorster. Soos wat die verslag vorm aangeneem het, het die feite 'n realiteit geword. Skielik het die lewelose bladsye verander in prominente politici, eggenotes, pa's en mans wat alles kon verloor, selfs lank tronktoe gestuur kon word. Die onthullings sou die NP-regering in algehele chaos dompel en sy oorlewingskrag tot die uiterste beproef. Smit het begin vrees nie net vir sy eie veiligheid nie maar ook vir dié van sy vrou.
By sy huurhuis het die deurklokkie gelui. Jeanne-Cora het na die muurhorlosie gekyk en besef dat die besoeker te vroeg is.
1933: KOALISIE AANGEKONDIG
KULTUURDAGBOEK 28 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die ekonomiese depressie van 1929 tot 1932 het verreikende politieke gevolge vir Suid-Afrika gehad. Genl Smuts het aangedring op die bedanking van die Hertzog-regering sodat ‘n ware nasionale regering gevorm kan word.
Hertzog was nie hiervoor te vinde nie en het ook enige koalisie-gerugte ontken. Nasionaliste was gevolglik verslae toe Hertzog op 14 Februarie 1933 plotseling sewe punte bekend gemaak het waarop hy bereid was om met Smuts in ‘n koalisie aan te gaan. Die punte het onder meer gegaan oor die handhawing van die Unie se soewerein onafhanklike status.
Op 28 Februarie het Hertzog in die Volksraad aangekondig dat hy en Smuts ooreengekom het om ‘n koalisie-regering saam te stel.
IETS OM AAN TE DINK (1)
Gesindheid
Denke is die beheerkamer van ʼn mens se optrede waar mooi of slegte gesindhede gekweek word. Slegte gesindhede veroorsaak swak menseverhoudings. Hoe jy teenoor mense optree, bepaal hul gesindheid teenoor jou. Gevolglik kan jou gesindheid jou beste vriend of gevaarlikste vyand wees.
Met ’n positiewe gesindheid bereik ʼn mens altyd baie meer in die lewe. Negatiewe gesindhede en emosionele bagasie veroorsaak gedurig swak menseverhoudings.
Ons gesindheid teenoor mense weerspieël ons gedagtewêreld. Moenie vergeet dat ʼn mooi gesig verrimpel en ʼn liggaam verval met die tyd, maar ʼn mooi gesindheid bly vir altyd mooi!
27 FEBRUARIE 1900: OORGAWE VAN GENL P.A. CRONJÉ
KULTUURDAGBOEK 27 FEBRUARIE
Nadat veldmaarskalk Roberts genl. Piet Cronjé se strategiese stellings by Magersfontein omvleuel het, was Cronjé met die tweede belangrikste Republikeinse leër in gevaar om ingesluit te word. Omdat hy sy walaer saam met sy 4 000 man wou red en nie insig genoeg geopenbaar het om Roberts se strategie vooruit te loop nie, is hy uiteindelik op 17 Februarie 1900 op die plaas Wolwekraal, nie ver van Paardeberg nie, teen die Modderrivier, vasgedruk.
Tien dae lank is tevergeefs weerstand gebied teen 'n Britse oormag van 33 000 man, met 120 kanonne wat Cronjé van alle kante bestook het.
WIE WAS BOSS? (4)
DIE SMIT-MOORDE (2)
Terwyl Robert Smit oppad terug van Switserland is skakel Hendrik van den Bergh vir Eschel Rhoodie in Amerika en vra dat hy op die eerste vlug na Johannesburg klim, waartoe Rhoodie dadelik instem.
Intussen het Smit die Vrydag tuis opgedaag en met sy motorbestuurder gereël om hom die volgende oggend om agtuur te kom oplaai om na John Vorster te gaan. By Vorster is daar met die deur in die huis geval.
"Die meeste dinge is so helder soos daglig maar daar is nog 'n paar kwessies wat bevestig moet word," het Smit aan Vorster gesê.
"Met ander woorde, daar is nog bietjie speurwerk wat gedoen moet word?"
SLAG BY AMAJUBA
KULTUURDAGBOEK 27 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die anneksasie van die Zuid-Afrikaansche Republiek op 12 April 1877 het meegebring dat Britse garnisoene die grootste sentra van die Transvaal beset het. Met die herstel van die ZAR op 13 Desember 1880 het openlike vyandelikhede tussen die Transvaalse burgers en die Britse besetters uitgebreek en is die Britse garnisoene in Potchefstroom, Pretoria, Standerton, Rustenburg, Marabastad en Lydenburg beleer.
Om Pretoria te ontset is 'n Britse leërafdeling van Lydenburg af gestuur. Naby Bronkhorstspruit aan die Honderivier is die mag deur genl. Frans Joubert totaal verslaan en gevange geneem.
Dit was die eerste van 'n reeks neerlae wat die Britte gedurende die Eerste Vryheidsoorlog teen die Boere sou ly. Genl. sir George Pomeroy Colley was luitenant-goewerneur van Natal en opperbevelhebber van alle Britse troepe in Suidoos-Afrika, maar sy pogings om met sy ontsettingsmag na Transvaal deur te dring, is verydel deur genl. Joubert, die Transvaalse kommandant-generaal wat met 2 000 man die toegang deur die Drakensberg by Laingsnek versper het.
WIE WAS BOSS? (3)
DIE SMIT-MOORDE (1)
Dit was 'n lang dag vir Robert Smit in die NP-kantoor in Springs. Die Eerste Minister, John Vorster het daarby nog 'n verrassingsbesoek aan die kantoor gebring. Smit was besig met 'n aardskuddende verslag wat Saterdag gereed moes wees, 'n taak wat hy aanvanklik as 'n uitdaging beskou het. Hy dink weer terug aan daardie dag toe Vorster hom geskakel en gevra het om hom te kom sien. Die ekonoom het dadelik ingestem om die volgende oggend daar te wees – min wetende van die taak wat Vorster hom wil gee en wat presies nog alles op hom wag...
Oppad na Vorster daardie oggend het Smit nog sit en dink aan die slinkse maniere wat hy in die departement van finansies al moes help bedink om produkte van militêre belang in die buiteland in die hande te kry. 'n Bank is altyd gebruik om die groot bedrae geld na die buiteland oor te plaas. Weens die 'sensitiewe' aard van die transaksies was die 'koper' en die 'verkoper' meesal die enigste twee wat geweet het wat die werklike waarde van die goedere was. Smit was in baie gevalle die tussenganger tussen die departement van finansies en die ander rolspelers. Die evaluering, monitering en ouditering van die buitengewone transaksies was enige bankier se nagmerrie. Sommige transies het mense soos PW Botha, Connie Mulder, Eschel Rhoodie en Hendrik van den Berg betrek. Smit se vaardighede is soms tot die uiterste beproef om op die hoogte van die 'verbeeldingryke' transaksies te bly.
1876: EERSTE BEGINSELS VAN AFRIKAANS GEPUBLISEER
KULTUURDAGBOEK 26 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die voorstanders van Afrikaans het dadelik besef dat ‘n Afrikaanse spraakkuns onontbeerlik is. Nog voor die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners skryf Een Ware Afrikaander (ds SJ du Toit) op 30 Januarie 1875 aan Klaas Waarzegger jr (CP Hoogenhou) oor die Eerste Beginsels van die AfrikaanseTaal onder meer “Die eerste vraag sal wees... wat is die Afrikaanse taal?"
Die eerste boekies is geskryf en gedruk ooreenkomstig ‘n bepaling in die statute van die GRA.
WANDEL MET GOD ONDER ALLE OMSTANDIGHEDE
DS A.E.VAN DEN BERG
“En Henog het met God gewandel; en hy was daar nie meer nie, want God het hom weggeneem” (Gen.5:24).
Ek stap graag deur begraafplase, lees van die grafskrifte en wonder hoe die betrokke persoon dood is. In Sept.1995 was ek bevoorreg om in een van die oudste grafte in die wêreld te staan; dié van Toetankamon in die vallei van die konings in Egipte. Dis meer as 3200 jaar oud. Toetankamon was slegs 9 toe hy Farao geword het en is op 19 oorlede. Wat sy graf so besonders maak, was dat dit eeue lank ongeskonde bewaar gebly het.
Ek verplaas u in die gees na 1922 in Egipte. Die argeoloog Howard Carter soek toe al vir meer as 10 jaar na die graf van Toetankamon in die vallei van die konings. Net toe hy wou tou opgooi, ontdek hy dit met die gebalsemde liggaam van die jongman met waardevolle skatte – edelgesteentes, goud, meubels ens.
1902: OORWINNING BY YSTERSPRUIT
Lees volledig by Kultuurdagboek
Op die oggend van 25 Februarie 1902 is ‘n verrassingsaanval deur genls JH de la Rey, PJ Liebenberg, JCG Kemp en JG Celliers op ‘n Britse konvooi onder bevel van kol Anderson by Ysterspruit in die omgewing van Klerksdorp gedoen.
Verwarring het gevolg, en aan Britse kant is 53 gedood, 130 gewond en sowat 500 krygsgevange geneem, terwyl al hulle geskut en ‘n groot hoeveelheid ammunisie ook in Boerehande geval het.
WIE WAS “BOSS”? (2)
DIE DOOD VAN STEVE BIKO
Om die ontbyttafel in 'n hotel in Port Elizabeth het Van den Bergh en sy twee agente gehoor hoe 'n radio-omroeper luisteraars by die eerste nuusbulletin op 6 September verwelkom.
"Ek moes geweet het!" het Sharp gesê en na die lang man gekyk.
"Wat?"
"Dat jy alles met 'n doel doen."
"Wat wil jy eintlik sê?" het die ander agent, Snyman, gevra.
"Dis nie toevallig dat ons juis vandag in Port Elizabeth is nie."
"Ek is bly jy begin leer," het Van den Bergh met een van sy seldsame glimlagge gesê.
Sharp het onthou 6 September was die herdenking van die sluipmoord op dr Verwoerd. Van den Bergh het sy datums met sorg gekies.
In die parkeerterrein van die Sanlam-gebou in Port Elizabeth het Snyman die drie mans ingewag. Die twee groot agente van Pretoria het onderlangs gebrom, maar nie hul name gegee nie. Snyman het op 'n haar soos Rudolf Hess, een van Hitler se adjudante, gelyk. Snyman het gesien die twee mans het skouersakke gedra en geweet dit bevat hul toerusting.
"Niemand weet van jul besoek nie, nie eens die kolonel nie." het hy gesê."
"Goed, hou dit so."
1968: RAU OPEN
KULTUURDAGBOEK 24 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die Randse Afrikaanse Universiteit het tot stand gekom ingevolge Wet nr. 51 van 1966, waarin die RAU omskryf is as Afrikaans in gees en karakter, en dat die beginsels vervat in Randse Afrikaanse Universiteit die aanhef van die Grondwet van die Republiek aan die RAU gehandhaaf sal word.
Die universiteit is op 24 Februarie 1968 amptelik geopen. Sy eerste kanselier, dr. N. Diederichs, is ingehuldig, nadat die eerste 741 studente hulle op 3 Februarie begin inskryf het en die eerste lesings op 13 Februarie aangebied is.
WEET U WIE WAS “BOSS”? (1)
Op 11 November 1969, drie jaar na die moord op dr HF Verwoerd, het 'n dapper politikus, dr Albert Hertzog, in 'n koerantonderhoud geen doekies omgedraai oor wat hy van die nuwe intelligensie-instelling, BOSS, dink nie:
"Dit is een van die gevaarlikste stukke wetgewing nog in die wetboek," het hy gesê. "Die gewone publiek word ernstig bedreig met 'n organisasie so stil en so magtig soos BOSS wat in die agtergrond skuilhou." Hy het geen twyfel gelaat in die gemoed van Suid-Afrika nie: Hendrik van den Bergh het effektief beheer verkry oor alle insameling van intelligensie in die land en sy posisie het 'n stempel van wettigheid op alle spioenasiebedrywighede geplaas. Gevra om kommentaar, het Van den Bergh gesê BOSS is met een doel voor oë gestig en dit is om die staat en sy burgers te beskerm. Hy was bereid om enigiets te doen om daardie doel te bereik.
Die ontstaan van BOSS was Van den Bergh se breinkind wat in samewerking met Vorster en PW Botha (en nooit ooit onder dr Verwoerd sou gebeur nie) dié organisasie die lig laat sien het. Hierdie drie name bymekaar behoort reeds ‘n mens se hare te laat rys!
1857: OVS VLAG EN WAPEN
KULTUURDAGBOEK 23 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Reeds op 23 Februarie 1854 het die Oranje Vrystaat tot stand gekom, maar sy onafhanklikheid sou eers drie jaar later op ‘n waardige wyse herdenk word. Dié dag het ‘n besondere betekenis en inhoud verkry omdat die Vrystaatse vlag en die staatswapen — simbole van 'n vrye volk – toe plegtig in gebruik geneem is. Nadat ds. Andrew Murray in gebed voorgegaan het, het pres. Boshof 'n indrukwekkende rede gehou waarna die Vrystaatse Vierkleur vir die eerste keer onder 21 kanonskote gehys en ontvou is.
1854: OVS KOM TOT STAND
KULTUURDAGBOEK 23 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Nadat sir Harry Smith die gebied tussen die Oranje- en Vaalrivier tot die Oranjerivier-Soewereiniteit verklaar het, sou die Republikeinse Trekkers met die steun van Andries Pretorius tevergeefs by Boomplaats in Augustus 1848 die gebied probeer herwin. Die Britse gesag is opnuut bevestig, maar dit is halstarrig en onwillig deur die Boere aanvaar.
Ook Mosjesj, die Basoeto-opperhoof, het in vyandskap met die gebied geleef en die Britse resident, maj. H.D. Warden, het dit moeilik gevind om die Basoeto's se roofaanvalle op die blankes te bekamp. Hy het sake vir homself nog moeiliker gemaak deur hom voortdurend in te meng met die onderlinge twiste tussen die inboorlingkapteins en ander stamme in die gebied.
1707: STRYD TEEN W.A. VD STEL GEWEN
KULTUURDAGBOEK 22 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die inwoners van Stellenbosch is in die nag van 22 Februarie 1707 uit hul slaap gewek deur 'n jong man wat te perd deur die stil strate gejaag en die lug laat weergalm het met die kreet “Victorie, Victorie!!" Die gerug het die burgers bereik dat hulle die stryd teen die omstrede goew. W.A. van der Stel en sy hoë amptenare gewen het, en dat die goewerneur uit die Kaapkolonie verban is.
1707: Hendrik Bibault: “IK BEN EEN AFRICAANDER”
KULTUURDAGBOEK 22 FEBRUARIE
Lees volledig by Kultuurdagboek
Die oorwinning oor Van der Stel het nie sonder uitbundige vreugde gepaard gegaan nie. Vier jong mans van Stellenbosch het te perd deur die strate van die dorp gejaag en onder die invloed van drank by die meule moles gemaak deur die graanbakke rond te gooi en die meulenaar uit te skel. Landdros Starrenburg, wat op die lawaai afgekom het, het twee van die jong mans met 'n rottang bygekom, waarop een, Hendrik Bibault, geskreeu het: “Ik wil niet loopen, k'ben een Africaander."